Lopers

Een lastige vraag om te beantwoorden. Elk jaargetijde heeft zijn charmes. Het is maar net waar je van houdt. Het voorjaar is mooi om van de ontluikende lente te genieten. Als je laat in de lente vertrekt, kun je het bovendien zo plannen dat je 25 juli – de naamdag van Sint Jacob – in Santiago kunt vieren. Prefereer je rust en wat ruigere weeromstandigheden? Dan zijn januari of begin september goede vertrektijden. Houd er wel rekening mee dat je in Spanje drie flinke bergketens van 1.400 meter hoogte over moet, dus het kan koud zijn en hard waaien. Bovendien is het ’s ochtends nog lang donker. Als je buiten het seizoen gaat, realiseer je dan dat niet alle hotels en onderkomens hun deuren hebben geopend. Zo zijn de meeste campings geopend van half april tot half oktober. Ga je in de zomer, dan weet je zeker dat alles geopend is. Maar het is, zeker in het zuiden van Frankrijk en in Spanje, dan wel een stuk warmer en drukker. De meeste pelgrims gaan tussen half april en eind september. Ons advies is om de periode eind april/begin mei te vermijden: dat is de drukste periode, waarbij er heel wat pelgrims Spanje intrekken.

De keuze voor navigatie onderweg zijn heel persoonlijk. Het gebruik van een gps, alleen kaarten en boekjes of een combinatie ervan is afhankelijk van je digitale vaardigheden, de tijd en het geld dat je hieraan wilt besteden en de behoefte aan achtergrondinformatie over je route. We hebben een aparte pagina gemaakt en de verschillende voor- en nadelen op een rijtje gezet.

Blessures zijn er in allerlei soorten en gradaties van ernst. Wandelaars hebben vooral te maken met blaren, dikke vingers, een ‘slapende hand’, opgezette voeten, een pijnlijke heup en schouders, en vooral kuitkrampen en pijnlijke voetzolen, soms plaatselijk, soms over de hele zool. Met eenvoudige ingrepen en oefeningen kunnen deze pijntjes weer verdwijnen. Forceer nooit en neem op tijd rust. Warming-up is zinvol en begin de dag altijd met warme kleding. Verwijder het steentje in de schoen dat daar niet thuis hoort en let erop dat je, als je een pijnlijke plek wilt ontzien, niet te veel of te lang een beroep doet op een andere spier. Een peesontsteking (tendinitis) kan er de oorzaak van zijn dat de wandeling onderbroken of zelfs afgebroken moet worden en dit geldt ook voor de verzwikte enkel. Loop er niet te lang mee door, gebruik een natte doek en een bandage in noodsituaties en roep de hulp in van een arts. Hoe erger de verzwikking en hoe langer je ermee rondloopt, des te meer problemen op den duur. Ga ook voorzichtig om met knie- en rugklachten, soms kunnen wandelstokken helpen.   De achillespeesontsteking is de meest beruchte van alle wandelletsels. De ontsteking en de klacht manifesteren zich vaak langzaam en stellen de patiënt vervolgens voor een acuut probleem. Voordat je een arts consulteert, kun je zelf al behandelend optreden. Masseer echter nooit de pijnlijke plek! Geef je voeten rust en behandel het pijnlijke gebied met een ontstekingwerende zalf en bedek het daarna met een occlusief verband. De meeste baat heb je als je de zalf ’s nachts laat inwerken. Mocht je verder willen en kunnen lopen, leg het verband dan goed aan zodat het tijdens het lopen op zijn plaats blijft. Ook een wandelstok kan je behulpzaam zijn bij het vervolgen van je weg.   Nog erger dan de tendinitis is beenvliesontsteking (periostitis), een ontsteking van het periost (bot-omhulsel) op de aanhechtingsplaats waar zich dan normalerwijze een zeer pijnlijk zwellinkje manifesteert. De oorzaak is vaak overbelasting, in welke vorm dan ook (te grote passen, overgewicht of lopen op harde ondergrond). De diagnose is ter beoordeling van de arts. Een minder vaak voorkomend letsel is de marsfractuur, een breuk in een van de middenvoetsbeentjes.   Het beste advies: doe niet stoer! Weet dat een echte ontsteking rust vergt en soms een maandenlange herstelperiode.

Na Santiago de Compostela loopt een oude weg naar Cabo Fisterra: de ‘Kaap van het einde van de wereld’. Deze weg werd al door de Kelten gebruikt. In Fisterra (of Finisterre), aan het eind van de wereld, ging de zon onder en begon volgens de legendes het rijk van de doden en van de wedergeboorte. In de Middeleeuwen liepen veel Christelijke pelgrims daarom door naar Fisterra. We merken dat steeds meer pelgrims deze oude traditie weer oppakken, maar het is natuurlijk geen must. Sterker nog: in de oude Jacobslegenden komt Fisterra helemaal niet voor. Los van alle legendes is de route naar Fisterra overigens wel prachtig. Je loopt of fietst over ruige rotsen en staat voor je gevoel letterlijk aan het eind van de wereld als je de zee ziet. Ook de route naar Fisterra vind je in het routeboekje van Sweerman (deel 3) of het aparte boekje uit de Camino Guide.

De ene wandelaar heeft er vaak last van, de andere nooit. Je kunt dus niet stellen dat blaren nu eenmaal bij het wandelen horen, laat staan dat ze onvermijdelijk zijn. Je kunt het ontstaan van een blaar nooit helemaal voorkomen, maar je kunt wel maatregelen nemen om de kans erop zo klein mogelijk te maken. Voorkomen is beter dan genezen, en het voorkomen begint met het dragen van goede droge sokken, liefst naadloze, die goed om de voet passen. Was je sokken regelmatig. Zorg ook dat je schoenen een perfecte pasvorm hebben. Hoe slechter de pasvorm van beide attributen, hoe groter de blaarvorming. Het voorkomen begint ook met regelmatig te gaan wandelen, aanvankelijk over kleine afstanden, later geleidelijk over langere. Dat is goed voor je voeten die op deze manier langzaam kunnen wennen aan wat ze te wachten staat. Voor je voetverzorging kun je gebruik maken van diverse middeltjes, bijvoorbeeld vaseline, uierzalf of Gehwohl. Eventuele blaargevoelige plekken kun je vooraf afplakken met sporttape of leukoplast. Zorg dat hierbij geen huidplooien ontstaan, want in dat geval is het middel erger dan de kwaal. Talkpoeder over de pleister voorkomt dat het materiaal aan je sokken blijft plakken. Sommige mensen zweren bij wat ongewassen schapenwol tussen de sok en drukpunten van de voet. We hebben er zelf geen ervaring mee, maar voor sommigen van hen is het dé oplossing. Mocht zich toch een blaar ontwikkelen (de huid kleurt rood en er ontstaat een pijnlijk gevoel ter plekke), plak dan een blaarpleister (bijvoorbeeld Compeed) op de bedreigde plaats. Als je een beetje geluk hebt, kun je probleemloos verder lopen en na een week tot de conclusie komen dat er nieuwe huid aanwezig is en de blaar genezen is. Compeed is prima materiaal maar niet goedkoop. De pleisters kunnen je sokken ruïneren, maar als je wat leukoplast over de Compeed heen plakt, heb je een goede kans dat dit niet gebeurt. Een goed alternatief is Second Skin of Comfeel dat je op dezelfde manier kunt gebruiken. Sommige wandelaars smeren hun voeten in met kamferspiritus. De huid zou hierdoor sterker worden. Op blote voeten lopen schijnt ook goed te zijn. Weer anderen adviseren het gebruik van glycerine. Het wassen van de voeten met zeep wordt afgeraden.

Nee, het moet niet, maar het maakt de reis meer dan anders tot een unieke ervaring. Als je er nu aan toe bent en je kan het nu realiseren, stel het dan vooral niet uit. Misschien krijg je deze kans nooit meer! Zorg er wel voor dat bij vertrek thuis alles goed geregeld is en maak afspraken hoe je het thuisfront op de hoogte houdt. Onderschat de benodigde tijd en de inspanning niet, maar eenmaal weer thuis, kijk je met voldoening terug op wat de reis je heeft gebracht. Als je de reis onderneemt als een meerjarenproject moet je je vertrek elk jaar weer opnieuw voorbereiden. Je moet er steeds weer voor zorgen dat je spullen in orde zijn, elke keer weer opnieuw op gang komen en tenslotte altijd weer de reis afbreken. Je zult in de relatief korte perioden dat je onderweg bent nooit het fysieke, psychologische en spirituele niveau bereiken dat je ervaart als je de tocht in één keer maakt.

Rugzakken zijn er te kust en te keur, in diverse soorten en vooral in diverse maten. De inhoud wordt gemeten in liters. Afhankelijk van hoeveel je wilt meenemen, kies je voor een toerrugzak (40 tot 50 liter) of een trekkingrugzak (60 tot 75 liter). Als je onderweg kampeert, kom je al gauw uit bij deze laatste soort, maar bedenk dat een grote rugzak ook uitnodigt tot het meenemen van meer spullen, die je misschien niet nodig hebt, maar wel moet dragen. Vroeger zag je regelmatig rugzakken met een uitwendig frame, maar tegenwoordig kom je deze vrijwel uitsluitend met inwendige frames tegen. Net als bij de aanschaf van schoenen geldt, ga naar een goede buitensportzaak, neem de tijd en laat je goed voorlichten. Je rugzak moet perfect passen en lekker zitten. Daarvoor moeten de verstelmogelijkheden optimaal zijn. Het gewicht van een gevulde rugzak hangt als het goed is niet aan je schouders maar rust voornamelijk op je heupen, vandaar de heupband. Met de verstelriempjes krijg en houd je de rugzak op de goede plaats, waarbij het midden van de gordel op de heupen moet steunen. Als je je rugzak omhangt, moet je dat doen met hoog opgetrokken schouders. Concentreer je hierna vooral op de heupgordel die je zeer strak moet aantrekken. Laat daarna pas je schouders zakken. Het gewicht rust dus altijd op je heupen en je schouders moeten vrijelijk kunnen bewegen. Bij een goed passende rugzak kun je je hand tussen de schouders en de schouderband leggen. De draagriemen dienen ervoor om de rugzak in verticale positie te houden. In de aan de riem bevestigde lussen kun je af en toe je duim laten rusten. Dat is prettig om je handen even rust te geven waardoor ze ook direct minder opgezwollen zijn. In tegenstelling tot wat sommige fabrikanten beweren, is geen enkele rugzak helemaal waterdicht. Bij langdurige en harde regenval gaan ze hoe dan ook lekken. Als je voor een poncho kiest, kun je daar je rugzak onder verschuilen. Je kunt ook een aparte regenhoes kopen. Er zijn er die je ook als flight bag kunt gebruiken. Het is sowieso verstandig je spullen in plastic zakjes te verpakken. Je kunt ze dan ook gemakkelijk sorteren. Zit je rugzak tijdens het lopen toch niet prettig? Als enig experimenteren met verstelriempjes niet helpt, dan kun je eens proberen om je rugzak op een andere manier in te pakken. Vaak doet dat wonderen.

Dit is voor iedereen verschillend, maar zorg er in ieder geval voor dat je op alle weertypen bent voorbereid. In Spanje loop je vaak op grote hoogte waar het zelfs in de zomer nog wel eens guur kan zijn. Neem vooral kleren mee waarin je je lekker voelt. Vraag je ook af of je wat je meeneemt ook echt aan gaat trekken. Niets is zo frustrerend als bij thuiskomst kleding uit je rugzak halen die je onderweg nooit gedragen hebt. De ervaring leert dat je eerder te veel meeneemt dan te weinig. Bedenk ook: hoe minder je meeneemt, hoe minder gewicht je mee hoeft te sjouwen. Dit betekent wel wat vaker onderweg je wasje doen. Een kledingstuk aan je lijf en één aan de waslijn is een aardig motto. Denk ook aan (nette) kleding voor ’s avonds.

Een gemiddelde loper legt op een gemiddeld stuk camino ongeveer 4 km per uur af. Maar er zijn ook snelwandelaars die met de blik op oneindig als een schicht door het landschap schieten. Daarnaast zijn er rustige wandelaars, die om zich heen kijkend de omgeving in zich opnemen en de tijd nemen om eens een gebouw, een bijzonder monument of een bloemetje langs de weg te bekijken. Een schildpad ziet meer van de weg dan een haas. Afhankelijk van je instelling en conditie, de zwaarte van je rugzak, de terrein- en weersgesteldheid en niet te vergeten het einddoel van je dagetappe, kun je op een dag meer of minder lopen. Een vaak gehoord gemiddelde is 20 à 25 km per dag, maar er zijn ook pelgrims die gemakkelijk 35 à 40 km op een dag lopen. Anderen nemen de tijd en overbruggen een afstand van 10 à 15 km per dag en daar is ook niets mis mee. Stel dat je, lopend via Vézelay richting Pyreneeën, de afstand van ongeveer 2.400 km kunt afleggen met een gemiddelde loopsnelheid van 25 km per dag, dan moet je er rekening mee houden dat je dik drie maanden onderweg bent. In de uitspraak ‘hardlopers zijn doodlopers’ zit een kern van waarheid. De kans op lichamelijke letsels – en dit geldt vooral voor de minder getrainde loper – neemt toe naarmate de inspanning die je wilt of moet leveren groter is. Probeer dus vooral in de eerste weken van je tocht lichamelijk niet over de schreef te gaan. Vraag niet het uiterste van de achillespezen, de enkelgewrichten en beenspieren. Groot is de teleurstelling als je – zeker door eigen schuld – in de problemen komt en je reis moet afbreken. Met het advies om het vooral in het begin rustig aan te doen, kom je waarschijnlijk het verst.

Vroeger konden mensen niet anders: een pelgrim naar Santiago de Compostela vertrok vanuit huis. En moest meestal ook te voet terug. Nu hebben of nemen de meeste mensen daar de tijd niet voor. Een ‘enkeltje lopen’ naar Santiago kost je al snel drie à vier maanden. Heb je die tijd niet of wil je niet de hele afstand afleggen? Dan zijn er genoeg ‘opstapplaatsen’ in Frankrijk en Spanje waar je kunt starten. Sommige mensen vinden dat je pas een ‘echte pelgrim’ bent als de je hele route aflegt. Maar zo zwaar wordt daar tegenwoordig niet meer aan getild. Het gaat er maar net om wat je achterliggende doel is. Natuurlijk is het een bijzondere ervaring om je een tijdlang helemaal af te sluiten van de buitenwereld en je over te geven aan de reis. Maar om je gerust te stellen: driekwart van de wandelaars die zich in Saint-Jean-Pied-de-Port in Zuid-Frankrijk melden, starten vanaf daar. Degenen die wel vanuit huis vertrekken, lopen de tocht vaak in etappes.

Met het openbaar vervoer zijn er twee mogelijkheden:

• met de trein: TGV (Parijs-Hendaye) naar Bordeaux en van daar naar Puyoô of Dax. Vanaf daar kun je in twee dagen naar Saint-Jean-Pied-de-Port lopen. De TGV stopt ook in Bayonne vanwaar je met de regionale trein naar St. Jean Pied de Port kunt. Deze rijdt drie à vier keer per dag. De reis Bayonne naar Saint-Jean duurt ruim een uur. Een kaartje kost € 10,30 (2020). Houd er rekening mee dat er buiten het zomerseizoen en op zon- en feestdagen minder treinen zijn.
• met het vliegtuig naar Bordeaux of Biarritz/Bayonne en vandaar met de trein verder.

Wil je liever met de auto? Dan kun je je auto voor langere tijd in Saint-Jean-Pied-de-Port parkeren op een openbare parkeerplaats, bij voorkeur bij de sporthal Jaī Alaī. Dit is gratis, maar wel onbewaakt. Een andere optie is om te parkeren op een plek op een camping, bijvoorbeeld bij de (voormalige) camping l’Arradoy. Dit kost circa €1,60 per dag (2016). Beheerder: Joseph Iribarne, tel. +33 5 59 37 11 75. Een derde optie is garage Arrayet (Renault), Route de Bayonne, Uhart Cize (naast Saint-Jean-Pied-de-Port), tel. +33 5 59 37 00 57. Circa €32 per week (2016). Let op: informeer naar de sluitingstijden!

Vézelay is een populaire opstartplaats. Vanuit Nederland kom je er door eerst naar Parijs te gaan (vliegen of met de trein). Vanaf station Parijs Bercy kun je met de trein via Auxerre richting Avallon. Je stapt uit bij station Sermizelles-Vézelay en neemt van daaruit de bus naar Vézelay.

Waar je start, hangt af van de afstand die je wilt lopen en de tijd die je hebt. In Frankrijk zijn Vézelay, Le Puy-en-Velay en Saint-Jean-Pied-de-Port bekende ‘halteplaatsen’. Ook in Spanje kun je in diverse dorpen beginnen, zoals Léon of Burgos.

Loop je vanuit huis, dan zul je tot aan het Franse Vézelay weinig andere pelgrims tegenkomen. Vlak voor Vézelay komen de routes uit Duitsland en Noord-Frankrijk samen en wordt het iets drukker, zeker als je via Le Puy afdaalt. Maar dat is nog niets vergeleken met Saint-Jean-Pied-de-Port. Voor veel wandelaars die in alle rust van de stille Franse routes hebben genoten, is het een schok om in Saint-Jean-Pied-de-Port aan te komen. Loop je vanuit huis of vanuit Noord-Frankrijk, stel je er dan op in dat er een verschil is tussen ‘vóór Saint-Jean’ en ‘na Saint-Jean’.