Reliëf met de apostel Jacobus
Jacobus staat frontaal met het hoofd even naar rechts. Hij houdt met beide handen een opengeslagen boek met de band tegen zich aan. Aan de boven- en onderkant van het boek is de rug in een (vertekend) perspectief weergegeven. De apostel draagt baard en snor, zijn gescheiden haar valt aan weerszijden op de schouders; achter het hoofd een holle nimbus, die de profielrand gedeeltelijk oversnijdt. Hij draagt een om het middel opgeschorte tuniek met geparelde halszoom; van de rechterschouder hangt de mantel tot over de rechterknie; de blote voeten staan op een oneffen bodem. Aan de bovenzijde wordt de figuur overkraagd door een profielrand met de ingebeitelde tekst (S.IA)COBUS. Op het boek: AMIC(US) S(AEC(U)LI HVIUS INIMICUS DEI CO(N)STITVIT(UR): een vriend van de wereld is een vijand van God (brief van Jacobus IV,4)
Tijdens opgravingen in 1878 op de kerkberg in Sint-Odiliënberg, waar de Basiliek van de HH. Wiro, Plechelmus en Otgerus staat, voorafgaande aan de restauratie van de kerk (1880-1886), werden er twee zuilen van koolzandsteen gevonden met één vlakke kant en op de andere kant een beeld in reliëf van Jacobus en op de tweede zuil van Johannes. De beelden dateren uit de 12/13 e eeuw. (Dr. R. Lichtenberg OFM (1918) dateert de beelden tussen 1190 en 1220 , Herman Beenken (1896-1952), dateert de beelden rond 1200). Het Rijksmuseum, de huidige eigenaar, dateert de beelden van 1150-1170. De zuilen dienden als afdekplaat met de vlakke zijde naar boven. Vermoedelijk zijn ze daardoor zo goed bewaard. Pastoor Willemsen verkocht deze beelden tezamen met enkele bouwfragmenten in 1887 voor hfl. 800,- aan het Rijksmuseum te Amsterdam, het geld kon hij goed gebruiken voor kosten van de restauratie en de kerk. De bouwheer van het Rijksmuseum, dr. Pierre Cuijpers (1827 – 1929) uit Roermond, zocht naar passende beelden voor de expositie en vond deze o.a. in het dicht bij Roermond gelegen Sint-Odiliënberg. De beelden werden daarna ruim 100 jaar in het beeldenkabinet geëxposeerd als de op een na oudste Nederlandse beelden in de collectie. Toen de beelden in het depot van het Rijksmuseum in Lelystad terecht kwamen, was dat voor het kerkbestuur een extra reden om aan te dringen op teruggave van de beelden. In 2016 zijn de beelden teruggekomen naar Sint-Odiliënberg in “eeuwigdurende” bruikleen. Na een paar jaar in het streekmuseum naast de kerk gelegen te hebben, zijn ze in mei 2021 teruggeplaatst in de basiliek.
Als auteur van het Bijbelboek “Brief van Jacobus” wordt meestal Jacobus de Mindere genoemd, maar het kan ook een andere Jakob zijn geweest. In het verleden zijn Jacobus de Meerdere en Jacobus de Mindere vaker door elkaar gehaald en met attributen van de ander afgebeeld. Ook werden hun naamdagen verwisseld. Omdat bovendien alleen beelden van Jacobus, Johannes (en Petrus) bij de kerk van Sint-Odiliënberg zijn gevonden (de beide “Donderzonen en Petrus als de drie naaste volgelingen van Christus) wordt verondersteld dat het hier toch een beeld van Jacobus de Meerdere betreft en hij zodoende een plek krijgt in de verzameling van jacobalia. De opdrachtgever of de beeldhouwer hebben dan abusievelijk het Boek van Jacobus als attribuut meegegeven aan Jacobus.
Anonieme beeldhouwer, Maastricht, vervaardigd ca. 1150-1170. koolzandsteen. Hoogte 125 cm × breedte 28 cm × diepte 20 cm × gewicht 138 kg.
Catalogusnummer: BK-NM_8438,57 collectie: Rijksmuseum Amsterdam